Fazlı KÖKSAL

PTT kurulduÄŸu yandan bu tarafa, kamu kuruluÅŸları arasında yolsuzluÄŸun en az olduÄŸu kurumlardan birisi olmasına raÄŸmen, zaman zaman büyük meblaÄŸlara ulaÅŸan yolsuzluk olayları da gerçekleÅŸmiÅŸtir.

PTT tarihinde rastlanan ilk büyük yolsuzluk Posta Telgraf Nâzırı Ä°zzet Efendi’nin de adının karıştığı ihale yolsuzluÄŸudur.

Posta Telgraf Nazırı Ä°zzet Efendi, 10.04.1877-19.01.1879 ve 04.06.1880-22.06.1888 tarihleri arasında[1] Posta Telgraf Nazırı olarak görev yapmıştır. Telgraf Memuru olarak göreve baÅŸladığı kurumda Posta-Telgraf Nazırlığına (Posta-Telgraf Bakanlığına) kadar yükselmiÅŸtir.,[2] Nazırlığı döneminde teÅŸkilattın personel kalitesini artırmak için çaba göstermiÅŸ, DarüÅŸÅŸafaka Lisesi’nin ders programları arasına elektrik ve telgrafçılık ile ilgili dersler konmasını saÄŸlamıştır. Telgraf Fabrikasını faaliyete geçirmiÅŸtir. Telgraf Mevzuatında dönemli düzenlemeler ve iyileÅŸtirmeler yapılmıştır. Çalışmayan Telgraf hatlarının tamamının onarımını saÄŸlamış, Ä°stanbul ile Hindistan arasında telgraf haberleÅŸmesi baÅŸlamıştır. Posta iÅŸlemleri konusunda da çok önemli icraatlara imza atılmıştır.[3] O’nun Nazırlığı dönemindeDarüÅŸÅŸafaka’yı dereceyle bitirenler, Paris’teki Yüksek Telgraf Mektebi’ne gönderilerek, Telgraf Ä°ÅŸletmesinin ihtiyacı olan mühendisler temin edilmziÅŸtir.[4] Onun döneminde yapılmış daha pek çok önemli icraat sayılabilir. Özetle, Ä°zzet Efendi Osmanlı Döneminde en baÅŸarılı Posta Telgraf Nazırlarından birisidir.

Ama ne acıdır ki, Posta Telgraf Nazırı Ä°zzet Efendi’nin bu güzel hizmetlerini sorumlularından olduÄŸu büyük bir yolsuzluk olayı gölgelemektedir.

Kaynaklarda bu yolsuzluk olayı şu şekilde anlatılmaktadır;

Ermeni Protestan Cemaati Lideri Müteahhit Agop Boyacıyan, Ä°zzet Efendi’nin yakın dostudur. Telgraf Nazırlığında nasıl bir ihale açılırsa açılsın, mutlaka Agop Boyacıyan’da kalmaktadır. Taahhüt ettiÄŸi malzemeler ithal edilmeden de bedeli, Ä°zzet Efendi’nin talimatıyla kendisine ödenmektedir..

Önceleri mal teslimleri düzenli iken, zamanla bedeli ödenen bazı mallar teslim edilmez. Boyacıyan’a taahhüt edip, teslim edemediÄŸi mallar için ödenen meblaÄŸ 120.000 altın lirayı bulur.

Ä°zzet Efendi döneminde alınmayan / alınamayan bu meblaÄŸ, Ä°zzet Efendi’nin ölümünden sonra Telgraf Ä°daresi tarafından istenince Agop Boyacıyan “ayda ancak 1 lira ödeyebileceÄŸi” cevabını vermiÅŸ ve tanıdıklarını araya koyarak ödeme iÅŸinde sıkıştırılmaması konusunda “Ä°rade-i Seniye”[5] çıkarmayı baÅŸarmıştır.[6]

Daha sonra, Sabık Posta ve Telgraf Nâzırı Ä°zzet Efendi’nin memuriyeti zamanında meydana getirmiÅŸ olduÄŸu hasar ve israfın denetlenmesi için bir komisyon oluÅŸturulmuÅŸtur[7]. konuya bakan mahkeme, Ä°zzet Efendi’nin malvarlığına el konulmasına karar vererek durumun Maliye Nezareti’ne tebliÄŸine karar vermiÅŸtir[8]

Bu arada Ä°zzet Efendi vefat ettiÄŸi için, zimmetine alınan meblağın tahsilatının yakışıksız olacağı düÅŸüncesiyle, borçları affedilmiÅŸtir.[9] Ä°darenin alacağı 120.000 altın lira da, tüm uÄŸraÅŸlara raÄŸmen, gerek Agop Boyacıyan’dan gerekse kefili Ohannes Manasiyan’dan tahsil edilememiÅŸtir. [10]

Ä°zzet Efendi’nin köÅŸkünün mirasçısı yabancımız deÄŸil…

Ä°zzet Efendi’nin çocuÄŸu olmaması üzerine eÅŸinin yeÄŸeni Fevziye’yi evlatlık almıştır. Aile, Fevziye’ye Fransızca, ut vesaire dersleri aldırmak için de Mehmet Ali adında Posta Telgraf Ä°daresinde çalışan  genç bir memurdan talepte bulunurlar. Ä°ÅŸte bu Mehmet Ali, Fevziye ile evlendirilmiÅŸ, Posta Nazırı Ä°zzet Efendi de sonraki yıllarda, Erenköy’deki konağını genç çifte hediye etmiÅŸti. Mehmet Ali-Fevziye çifti, doÄŸan ilk çocuklarına bu yüzden Ä°zzet ismini vermiÅŸti. Ki bu Ä°zzet meÅŸhur gazeteci Mehmet Ali Birant’ın babasıdır. Ve M. Ali Birant uzun yıllar Ä°zzet Efendi’de intikal eden köÅŸkte oturmuÅŸtur.[11]