Derneğimiz Denetim Kurulu Üyesi Erdoğan Gümüş bir seyahat tutkunu ve iyi bir gözlemcidir. Sayın Gümüş'ün Hürriyet Gazetesinin Seyahat Ekinde de yayımlanan Cumalıkızık seyahati yazısının ilginizi çekeceğini düşünüyoruz.

CUMALIKIZIK

Hatırlar mısınız bilmem! Bugün 25-30’lu yaşların üzerinde olanların birçoğunun unutamadığı, 2000’li yıllarda evlerimize misafir ettiğimiz bir TRT dizisi vardı. Oyuncu Mustafa Avkıran’ın, “Nazaaaaar!” diye haykırışıyla hafızalara kazınan; Sabahat Akkiraz’ın seslendirdiği türküyle aynı adı taşıyan,  ekranlarda izleyicilerden büyük ilgi görmüş bir dizi; Kınalı Kar… İşte bu diziye mekânsal ev sahipliği yapmış olan köyün, bu dizi sayesinde duymuştuk adını: Cumalıkızık!

Bir diziyle gelen tanınmışlık sayesinde herkeste merak ve hayranlık uyandıran bir köy olmuştu Cumalıkızık. İri ve parlak taş döşeli köy sokakları, geniş avlularıyla iki ya da üç katlı cumbalı evleri ve köy meydanıyla, hâlâ hafızalarımızdan silinmeyen film sahneleriyle Cumalıkızık, turistik cazibe merkezlerinden biri olmuştu ülkemizde. Haksız da sayılmazdı elbette bu şirin köy. Zira Bursa’nın Yıldırım ilçesine bağlı,  tarihî geçmişi 1300’lü yıllara dayanan Cumalıkızık, tarihiyle, kültürüyle ve döneminin köy dokusunu günümüze taşıyan özelliği ile bir Osmanlı mirasıydı.

Osmanlı Beyliği’nin kuruluş aşamasında bölgeyi fethetmesiyle birlikte Kayı boyu Türklerinden Kızıkların kurduğu yedi köyden biri olarak gösteriliyor Cumalıkızık. Rivayete göre Uludağ’ın eteklerinde ve vadilerinde kurulan Türk köyleri “kızık” adıyla tanımlanırmış. Birbirinden farkını belirtmek için de örneğin dere yakınındakine “Derekızık” fidye verene “Fidyekızık”, çevre köylerden topluca Cuma namazına gidilen köye de “Cumalıkızık” gibi ayırt edici adlar verilirmiş.… Adının nereden geldiğine ilişkin bilimsel tartışmalar şöyle dursun kesin olan şu ki; yaklaşık 700 yıllık geçmişi olan bu köyler içinde dokusu bozulmadan orijinal hâliyle günümüze kadar gelen köy, sadece “Cumalıkızık” olmuş…

Köyün neredeyse tamamının orijinal dokusu hiç bozulmamış. Üstelik köyden kente göçle birlikte birçok köy boşalırken, en azından burada yaşayan halkın küçümsenmeyecek bir kısmı hâlâ köy yaşamını sürdürüyor. Cumalıkızık, 1981 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Kentsel ve Doğal Sit Alanı” olarak belirlenmiş, 2014 yılında ise UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmiştir. Elbette ki insanlığın ortak mirası olmanın haklı gururunu yaşıyor bugün Cumalıkızık…  Resmî kaynaklara göre günümüzde köydeki 100’ün üzerinde tescilli olan evlerin yarısından fazlasının aktif olarak kullanıldığı ve birçoğunda restorasyon çalışmalarının devam ettiği belirtiliyor. Osmanlı döneminin sivil mimarisini yansıtan dokusuyla köy, adeta bir açık hava müzesi niteliği taşıyor… 

Geleneksel Osmanlı yerleşimlerinde mevcut olan cami, ulu çınar ve köy kahvesi üçlemesinin yer aldığı merkez yapısı, yani köy meydanı Cumalıkızık’ta da görülmekte. Meydandan tatlı bir yokuşla içlere doğru uzanan taş döşeli dar sokaklar üzerinde rengârenk sıralanmış cumbalı evler davetkâr hâliyle içine doğru çekiyor ziyaretçilerini…

Osmanlı sivil mimarisinin en güzel örneklerinden olan bu evler çoğunlukla iki ya da üç katlı olarak yapılmış. Özellikle Bursa’ya özgü çivit mavisi başta olmak üzere, sarı, mavi, beyaz, renklere boyanmış evler adeta insanın içini ısıtıyor. Üst kattaki pencereler cumbalı ve kafesli... Kafesler aile mahremiyetini simgeliyor. Cumalıkızık evlerinde genellikle iki türlü plan dikkati çekiyor. Birincisi etrafı moloz taşlarla örülmüş ve çevrelenmiş dış avlu, ikinci tipte ise dış avlusu olmayan ve dışarıdan doğrudan günlük yaşamın geçtiği hayat kısmına girilen evler… Dövme demirden kapı kolları ve tokmakları olan evlerin giriş kapıları çift kanatlı. Ayrıca demir kuşaklar ve iri başlı çivilerle bağlanmış bu kapılar.

Köyün ana girişinde asırlık çınar ağaçları karşılıyor ziyaretçilerini… Bir de sağlı sollu kurulmuş tezgâhlarda güler yüzlü köylü kadınların “Hoş geldiniz” nidaları… Tezgâhlarda şifalı otlardan oluşan yöresel ürünler, köy ekmeği, tarhana, erişte, reçel, mevsimine uygun meyveler ve el emeği göz nuru danteller, oyalar… Saymakla bitmeyecek daha neler, neler... Kıpkırmızı rengi, muhteşem dizilimiyle “beni al!” dercesine tezgâhları süslüyor ahududular. Köy kadınlarının, “Her derde deva!” seslenişleriyle birlikte bir anda tezgâhların başında buluyorsunuz kendinizi. Bölgede bol miktarda yetişen ahududu, Cumalıkızık’ta her yıl gelenekselleşmiş bir festivale de ismini vermiş. 2015’ten beri “Uluslararası Ahududu Festivali”ne de ev sahipliği yapıyor. Her yıl Haziran ayında düzenlenen ve yerli-yabancı onlarca katılımcının yer aldığı festivalde; müzik konserleri, sokak gösterileri, Hacivat-Karagöz gösterileri, folklor gösterileri, “en güzel ahududu” yarışması gibi renkli ve heyecanlı etkinlikler düzenleniyor. Son yıllarda bir hayli ilgi gören festival için turizm firmaları tur programları bile düzenliyor.

Anıt çeşme, anıt hamam, tarihî mezarlık, köy gündelik hayatında kullanılan eşyaların sergilendiği ve ev düzenini görebileceğimiz Küpeli Ev UNESCO Derneği Proje Uygulama Evi, köy camisi, gezip görebileceğiniz yerlerden bazıları…

Nerdeyse çatıların birbirine değdiği dar sokaklar içinde en dikkati çeken ve hakkında efsanevî hikâyeleriyle nam salmış, ancak tek bir insanın geçebileceği dünyanın en dar sokaklarından biri olan “Cin Aralığı” sokağından geçmekse bir ritüele dönüşmüş artık Cumalıkızık’ta…

Cumalıkızık esasen birkaç saat içerisinde gezip dolaşılabilecek yer olsa da saatlerce vakit geçirilebilecek atmosferi, sizi çocukluğunuza alıp götürecek köy havası ve yaşamıyla hayranlık uyandırıyor. Zamanın nasıl geçtiği anlaşılmıyor bile.

Ha, bu arada unutmadan hatırlatmak isterim! Cumalıkızık, köy kahvaltısı denildiğinde özellikle Bursa ve yakın çevresindekilerin tercih ettikleri yerlerden biri...  Restore edilen bazı köy evleri, otantik dekorlarıyla kahvaltı yapmak üzere bir hayli rağbet görüyor.  Şayet köy hayatına varsa bir özleminiz, burada yer alan butik konaklama köy evlerinde konaklayabilir, maharetli eller tarafından hazırlanan gözleme, türlü hamur işleri başta olmak üzere, yöresel ürünlerle donatılmış lezzetli sofralarda kahvaltınızı yapabilir böylece burada güzel bir hafta sonunuzu geçirebilirsiniz…