Fazlı KÖKSAL

“Türk Adının Sömürülmesi” kavramıyla ilk kez Ankara Ä°ktisadi Ticari Ä°limler Akademisi 1. sınıf öÄŸrencisi iken tanıştım. Sene 1973, sınıfa pür hiddet giren Medeni Hukuk hocamız – Prof. Dr. Ä°hsan TarakçıoÄŸlu mu idi, Prof. Dr. Turgut Önen mi idi ÅŸimdi çıkaramıyorum- adeta gürledi: “Çocuklar sömürülmedik bir Türk’ün adı kalmıştı, O’nu da sömürüyorlar !”. Ticaret unvanında “Türk” kelimesi olan bir ÅŸirketin, hisselerinin bir bölümünü yabancı sermayeli bir ÅŸirkete satmasına raÄŸmen, aynı ticaret unvanını kullanmaya devam etmesi Hocanın celallenmesine yol açmıştı. Hocaya göre; bu olay ticaret ahlakına aykırı olması bir yana, “Türk” adının sömürülmesiydi. Ticaret unvanlarında “Türk” adını yalnızca kamu kuruluÅŸları kullanabilirdi. Küçük bir hisse ile de olsa, sermayesinde yabancıların pay sahibi olduÄŸu bir ÅŸirketin, Türk adını kullanması düÅŸünülemezdi bile…


Åžirketlerin isimlerini seçerken bazı yasal kısıtlamalara tabi tutulması kaçınılmazdır. Nitekim Türk Ticaret Kanunun 48. maddesinde, “ (Türk), (Türkiye), (Cumhuriyet) ve (Milli) kelimeleri bir ticaret unvanına ancak Ä°cra Vekilleri Heyeti kararıyla konabilir.” Hükmü yer almaktadır. Bakanlar Kurulu da bu konuda karar verirken ÅŸirketin sermaye yapısını ve iÅŸtigal konusunu göz önünde bulunduracağı – bulundurması gerektiÄŸi - , haksız rekabeti engellemeyi hedefleyeceÄŸi – hedeflemesi gerektiÄŸi- kuÅŸkusuzdur.

Türk Telekomünikasyon A.Åž, %55 hissesinin Oger Telekom’a devredildiÄŸi tarihten bu yana hem unvanında, hem de markasında (Türk Telekom) “TÜRK” kelimesini kullanmaya devam etmektedir. Bu süre zarfında, Resmi Gazetede, Türk Telekomünikasyon AÅž’nin “TÜRK” ismini kullanabileceÄŸi yolunda bir Bakanlar Kurulu kararı da yayınlanmamıştır. Bu hususla ilgili olarak; “Türk Telekomünikasyon A.Åž Kanunla kurulmuÅŸtur, tüzel kiÅŸiliÄŸi devam etmektedir, dolayısıyla Türk adını kullanması için yeni bir bakanlar kurulu kararına gerek yoktur” ÅŸeklinde itirazda bulunmak da mümkündür. Ancak; bir Åžirketin sermaye yapısı deÄŸiÅŸtikten, daha açık ifadeyle %50’den fazlası yabancı sermayenin eline geçtikten sonra; Türk, Türkiye, Cumhuriyet gibi isimleri muhafaza ettiÄŸi bir örneÄŸe rastlamadım. Sermaye yapısı deÄŸiÅŸtikten sonra, genelde KÄ°T veya baÅŸka bir konumdaki resmi Åžirketler, yani kamu ÅŸirketleri, ticaret unvanlarındaki Türk, Türkiye, Cumhuriyet kelimelerini kaldırmaktadırlar. Hemen iki örnek vereyim, Türk Petrol ve Madeni YaÄŸlar Türk A.Åž (Türk Petrol) 12 Eylül 1988’de sermaye yapısı deÄŸiÅŸtikten sonra adını da Turcas Petrol A.Åž olarak deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir. Keza, Türk Dış Ticaret Bankası (Dışbank) çoÄŸunluk hisselerinin yabancı yatırımcılara satılması sonrası yaptığı OlaÄŸanüstü Genel Kurulda, ticaret unvanını Fortis Bank olarak deÄŸiÅŸtirmeye karar vermiÅŸ ve bu kararı uygulamıştır.

Öte yandan Türk Ticaret kanununun 57. maddesinin 3. fıkrasında da; “Kendi ÅŸahsi durumu, emtiası, iÅŸ mahsulleri, ticari faaliyeti veya ticari iÅŸleri hakkında yanlış veya yanıltıcı malumat vermek” haksız rekabete yol açan, hüsnüniyet kurallarına aykırı fiiller arasında sayılmıştır.

Bugün Türk Telekomünikasyon AÅž’nin müÅŸterilerinden önemli bir bölümü, Åžirketin özelleÅŸtiÄŸinden, bir bölümü de sermayesinin %55’inin yabancılara ait olduÄŸundan haberdar deÄŸildir. Åžirket, ismindeki “TÜRK” kelimesi nedeni ile hâlâ bir kamu ÅŸirketi gibi algılanmakta, kamuya duyulan güvenden yararlanmakta, kendini yenileyememesine, müÅŸteri iliÅŸkilerinde bir geliÅŸme saÄŸlayamamasına raÄŸmen, bu durum, müÅŸterilerince kamu ÅŸirketi olarak algılandığı için hoÅŸgörü ile karşılanmaktadır. Bazı Mülki Amirler bile Türk Telekomünikasyon AÅž’yi bir kamu ÅŸirketi gibi görmekte, yalnızca kamu kuruluÅŸlarının katıldıkları Ä°l Koordinasyon kurullarına Türk Telekom yetkililerini de davet etmektedirler. Bu hatalı algılama, sektörde tam rekabetin gerçekleÅŸmesini engellemekte, yeni oyuncuların pazardan yeterli pay alamamalarına neden olmaktadır. Türk Telekomünikasyon A.Åž, ticaret unvanını ve markasını deÄŸiÅŸtirmeyerek, hocamın deyimiyle “Türk’ün adını sömürmektedir.”

Harriri’lerin %55 hissesine sahip olduÄŸu, Paul Doany’nin Genel Müdür ve CEO olarak görev yaptığı Türk Telekomünikasyon AÅž’nin ticaret unvanında “Türk” kelimesinin yer alması, bana komik ötesi bir olay olarak gözüküyor. Ayrıca, Osmanlı Meclisi Mebusanında konuÅŸan Rum Mebus BoÅŸo Efendinin, kendisinin Osmanlılıkla alakasının olmadığını vurgulamak için söylediÄŸi cümleyi hatırlatıyor: “Ben ancak Osmanlı Bankası kadar Osmanlıyım”

Kısacası; Türk Telekom da, ancak Harriri’ler kadar, Paul Doany kadar Türk’tür.

Dolayısıyla hukuki olmayan, hukuki olsa bile etik olmayan, yanlışlığı tartışmasız olan bu komediye bir son verilerek, ÅŸirketin ticaret unvanındaki ve markasındaki “Türk” kelimesi kaldırılmalıdır.


* Meclis gündeminde bekleyen Türk Ticaret Kanunu Yasa taslağının 46. maddesinin 3. bendinde, söz konusu hüküm; yalnızca Ä°cra Vekilleri Heyeti tanımlaması Bakanlar Kurulu olarak TürkçeleÅŸtirilmek suretiyle aynen korunmuÅŸtur .


* Osmanlı Bankası, “Osmanlı” ismini taşımasına karşın, Fransız sermayeli bir banka idi