Fazlı KÖKSAL

Yıl 1912, Ä°stanbulda telefon hizmeti veren Dersaadet Telefon Anonim Åžirket-i Osmaniyesi, Ä°ngiliz-Fransız ortaklığının elinde. Åžirketin çalıştırdığı tüm santral memureleri ya yabancı, ya da yerli azınlıklardan oluÅŸuyor. Tek bir Müslüman-Türk santral memuresi yok. O yıllarda Ä°stanbul’da yayınlanan Kadınlar Dünyası dergisi bu duruma isyan bayrağı kaldırıyor. Dergi birkaç sayısını bu konuya ayırıyor. Kamuoyunun baskısıyla Åžirket Müslüman-Türk bayanlar da almaya karar veriyor.

Ancak alınacak personelde Fransızca bilme ÅŸartı da aranmasına raÄŸmen Ä°stanbul Telefon Åžirketi’ne iÅŸ için baÅŸvuran Müslüman kadın sayısı 200’ü bulur. Yapılan zor ve çetin sınavlar sonucunda 200 kadından yedisi iÅŸe alınır.

Bu mücadeleyi baÅŸlatan Bedra Osman Hanım’ın da aralarında olduÄŸu bu kadınlar 5 Aralık.1913 günü Dersaadet Telefon Anonim Åžirket-i Osmaniyesi telefon memuresi olarak göreve baÅŸlar. Bedra Osman ile göreve baÅŸlayan diÄŸer Müslüman Türk bayanlar ise; Nezihe Mustafa, Semiha Hikmet, Vefika (Refika) Mustafa, Mediha Enver, Hamiyet DerviÅŸ, Bedia Åžekip Muvahhit’tir. Telefon Åžirketinde 7 Müslüman Türk Bayana karşı, hiristiyan azınlıktan 179 bayan çalışmaktadır.

Bu bayanlardan Hamiyet DerviÅŸ ünlü romancı Suat DerviÅŸ’in kızkardeÅŸidir. Bedia Åžekip Muvahhit ise daha sonra Bedia Muvahhit ismiyle ünlenerek önemli bir tiyatro sanatçısı olacaktır. Bedia Åžekip Muvahhit iÅŸe girdiÄŸinde Fransızca eÄŸitim yapan bir kız lisesinde öÄŸrencidir ve yalnızca 14 yaşındadır. Bedra Osman Hanım ile birlikte iÅŸe giren bayanlardan dördü -Bedia Åžekip Muvahhit dahil- bir yıl dolmadan iÅŸten ayrılırlar. Ama yol açılmıştır. Onların yerlerini yenileri alır.

Bedia Muvahhit öncü Türk Kadınlarındandır. ÖncülüÄŸü yalnızca ilk bayan Telefon Memurelerinden birisi olmakla sınırlı deÄŸildir.Bedia Muvahhit aynı zamanda Türkiye’nin ilk Müslüman Kadın Tiyatro sanatçısıdır.

Kısaca ÖzgeçmiÅŸi:

Bedia Muvahhit, (Emine Bedia) (d. 16 Ocak 1897, Ä°stanbul – ö. 20 Ocak 1994, Ä°stanbul). Tiyatro ve sinema sanatçısı. Türkiye'nin ilk müslüman kadın oyuncusudur.

Kadıköy Terakki Mektebi ve Notre Dame de Sion Lisesi'nde okumuÅŸ ve küçük yaÅŸta Fransızca ve Rumca öÄŸrenmiÅŸtir. ÖÄŸrenimini sürdürürken o yıllarda kurulan Telefon Åžirketi'nde çalışan ilk kadınlardan biri oldu. 1921'de Erenköy Kız Lisesi'nde Fransızca öÄŸretmenliÄŸine baÅŸladı.

Sanat yaÅŸamı 1908'de baÅŸlamış sayılır. Ancak 1914'te yeni kurulan Darülbedayi'ye girdi. Ä°lk filmi, 1923 yılında Muhsin ErtuÄŸrul'un teklifiyle baÅŸladığı Halide Edip Adıvar'ın AteÅŸten Gömlek romanından sinemaya uyarlanan filmdir. Bu filmde canlandırdığı AyÅŸe karakteri ile Türk sinemasının Neyyire ErtuÄŸrul'la birlikte ilk kadın oyuncularından biri oldu.

1923'te, Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıkmasıyla tiyatro yaÅŸamı da baÅŸlamış oldu. Sanat yaÅŸamı boyunca 200'ün üzerinde oyunda ve sayısız sinema filminde rol aldı. Bedia Muvahhit, 1975 yılında Åžehir Tiyatroları'ndan emekli oldu. 1987 yılında Devlet Sanatçısı unvanını aldı.

 Bedia Muvahhit ile DerneÄŸimiz Denetim Kurulu üyesi Abdullah Gündüz ve diÄŸer gazeteciler röportaj yapıyor. (1987)